Cathedrals or Parthenon?

Het is een prikkelende stelling die Herman Herzberger, in B-nieuws van 29 oktober, neerzet: ?Kijk naar kathedralen en niet naar het Parthenon?. Prikkelend omdat hij dit stelt in relatie tot ?leren van het verleden?. Kan je van klassiek Griekse architectuur minder leren dan van klassiek Gotische architectuur, als de kathedralen van Amiens of Chartres? Het is pittig!
Als je stelt dat architectuur door de eeuwen heen van primitief naar volwassen is gegroeid lijkt de conclusie redelijk. En het klopt dat Griekse architectuur, deels, een primitievere vorm van architectuur is dan de architectuur van de middeleeuwse hoog gotiek. In ieder geval uit constructief architectonisch oogpunt. Wat Herzberger stelt klopt: het Parthenon is, heel kort gezegd, een verzameling zuilen waarop liggers zijn geplaatst, terwijl een hoog gotische kathedraal een architectonisch en constructief spel is van goddelijk licht, adembenemende ruimte en de vloeiende afdracht van zwaartekracht. Die sfeer van goddelijkheid hangt nog in elke Franse kathedraal terwijl goddelijkheid uit het Parthenon verdwenen lijkt.
Toch kan ik enorm genieten van een Griekse tempel. Want goddelijkheid is de oorsprong en de ziel van het Parthenon. Het Parthenon is de tempel van de godin Athena, opgericht na een Griekse overwinning op de Perzen. De godin waar de stad haar naam aan dankt. De godin van wijsheid, inspiratie, beschaving, recht, oorlog en kunst . Het Parthenon is onderdeel van een groot complex van tempels en heiligdommen in de citadel van de Acropolis. En de Acropolis is onderdeel van de complexe Griekse maatschappij. Zij vertegenwoordigt het religieuze en goddelijke deel, en de agora het wereldlijke deel van de democratie, de sport, de kunst en het spirituele leven. Het mooiste is om, lopend door dit verleden, te fantaseren over hoe het was. Hoe leefden de mensen die de eerste democratie ontwierpen? Wat dachten de architecten Ictinos en Kallikrates en de beeldhouwer Phidias ? Wat voor maatschappij brengt denkers als Plato en Aristoteles voort? Waarom spreken de beelden van het timpaan van het Parthenon ons zo aan en waarom zijn ze door de Britten in 1816 van de Tempel gehaald en nu te zien in The Britisch Museum in Londen? Je kent het beeld zeker, die paardenkop die over de rand van het timpaan steekt. Hoe zag het er uit toen al die beelden nog in kleur waren?
Bij de passage over de Hagia (Aya) Sophia doet Herzberger, naar mijn mening, de geschiedenis toch enig geweld aan. De Hagia Sophia is gebouwd als een Byzantijnse Kathedraal en niet, zoals Herman doet geloven, als Moskee. Met de bouw van de Hagia Sophia is gestart in 532 na Christus , ruim voor het geboortejaar van de profeet Mohammed in 569. Het was in de nadagen van het Romeinse rijk en de eerste eeuwen van het Christelijke Europa, voordat grote delen van Europa zouden vervallen in donkere middeleeuwen. De architecten van de Kathedraal waren Anthemius van Tralles en Isidorus van Milete en het is een waar hoogstandje van architectuur, constructie en bouwkunst. Byzantijns Christelijke bouwkunst. Islamitische cultuur heeft natuurlijk prachtige en zeer oorspronkelijke architectuur nagelaten. Onder andere een paar duizend kilometer verderop in Spanje, waar in Granada het sprookjesachtige Alhambra staat en in Cordoba de adembenemend prachtige Moskee. Reis daar heen als je van historische architectuur wilt leren, fantaseer ook daar en laat je inspireren door, zoals Herzberger voorstelt, de architectuur uit het verleden.
Deze blog is geplaatst in B-nieuws van de faculteit bouwkunde van de TUDelft.
http://en.wikipedia.org/wiki/Athena
Christian Norberg-Schulz Meaning in Western Architecture1975 P.68 en 137
http://www.smithsonianmag.com/arts-culture/true-colors.html#