Grachtengordel: wel mooi, niet duurzaam

Vaak hoor ik dat de grachtengordel van Amsterdam een mooi voorbeeld is van een duurzame stad. En de belangrijkste rede die wordt aangevoerd, is dat die stad er al eeuwen is en keer op keer van functie kan veranderen. Flexibiliteit is het toverwoord bij deze duurzame benadering. Ik bestrijd deze eenzijdige benadering want de grachtengordel is allerminst duurzaam. Ik denk zelfs dat de grachtengordel het minst duurzame deel van de stad is.
Jacob Olie
Omstreeks 1900 maakt Jacob Olie met een serie foto?s een prachtig panorama vanaf de Munt . We herkennen de omgeving van het Muntplein, maar als je goed kijkt ontdek je dat alles ? ja alles – sinds 1900 is veranderd: alle bestrating, de kademuren, de ramen, de schoorstenen, de deuren, de kozijnen en de topgevels. Een groot aantal gebouwen is zelfs geheel verdwenen en een hele wijk heeft plaatsgemaakt voor de Stopera. Voor Hotel de L?Europe is een tiental gebouwen gesloopt. Alle lantaarnpalen zijn vervangen, de bruggen, de brugleuningen en een deel van het Rokin is gedempt. Alles is anders. Alles in is honderd jaar tijd vervangen.
Een verbouwing van 100 jaar
Wat leert Jacob Olie ons? Mij zegt de foto dat de flexibiliteit van dit stuk stad heel groot is maar ook, dat we nauwelijks kunnen spreken van duurzaam. De transformatie van het Muntplein is dramatisch en gepaard gegaan met grote investeringen, met omvangrijk sloopwerk, met de afvoer van puin, met de aanvoer van grote hoeveelheden grondstoffen en nieuwe materialen. Honderd jaar bouwactiviteiten, wat is daar duurzaam aan?
Het valt mij op hoeveel er in de grachtengordel wordt gebouwd en verbouwd. Overal worden woningen aangepast, omgetoverd tot kantoor of andersom. En regelmatig worden winkels, kantoren, caf?s en restaurants geheel en grondig verbouwd omdat er ?een nieuwe mode? is. Commercieel is dat logisch en succesvol maar het is niet duurzaam. Ik durf te wedden dat in de grachtengordel gemiddeld de meeste (ver)bouwvergunningen van de stad worden afgegeven.
Energie en mindset
Uit een onderzoek (waarover ik later zal schrijven) volgt dat de energieconsumptie in de grachtengordel van Amsterdam hoog is. Een gemiddelde woning in de grachtengordel consumeert circa 25% m??r energie dan een gemiddelde Amsterdamse woning. Maar per inwoner doet de grachtenbewoner het nog slechter. Een grachtenbewoner gebruikt circa 42% m??r energie dan de gemiddelde Amsterdammer en stoot circa 43% m??r CO2 uit. Energetisch is de grachtengordel een ramp.
Maar grachtenpanden kunnen best energetisch verbeterd worden door al die aannemers die er aan het klussen zijn. Het gebeurt niet, anders was de energierekening wel lager. De mensen in de grachtengordel lijken niet te investeren in energiezuinig maar in mooie badkamers of luxe keukens. Missen zij een duurzame mindset?
Plan Berlage
Door het onderzoeksbureau van de gemeente Amsterdam (O&S) wordt jaarlijks in een dik boekwerk de ?staat van de stad? geschetst. Een schat van gegevens voor wie van getallen houdt. Een mooie vergelijking die ik in het 2010 exemplaar tegen kom is de leeftijd van woningen in verschillende Amsterdamse wijken. Het blijkt dat in het plan Berlage in zuid, 85% van de woningen van v??r de tweede wereldoorlog zijn, tegen 59% in de grachtengordel. De getallen lijken Jacob Olie gelijk te geven. Er is in de grachtengordel na de oorlog meer gesloopt dan in zuid??
Mijn gevoel
Wie is er niet trots op de grachtengordel van Amsterdam?? Het is een prachtig stuk stad: groen, afwisselend en aantrekkelijk. Toch heb ik het gevoel dat door het intensieve gebruik van de grachtengordel er ook veel onderhoud nodig is. En daarvoor zijn materialen en mankracht nodig. Ik heb ook begrepen dat er veel intensiever wordt schoongemaakt door de gemeentereiniging. Dat komt omdat het er wemelt van de bezoekers en toeristen, die vooral veel rotzooi maken. Dat moet allemaal opgeruimd worden en schoongemaakt. Ik denk dat de grachtengordel de meest gepoetste wijk van Nederland is. Is dat duurzaam?
Wie is er niet trots op de grachtengordel van Amsterdam? Ik wel. Maar ga me niet vertellen dat het daarmee ook duurzaam is en laten we stoppen om dat, elkaar na te praten. Want de grachtengordel is wel mooi maar niet duurzaam.